Vier Amsterdamse musea met pronkstukken in de grachtengordel

Vandaag heb ik een aantal musea in Amsterdam op het programma gezet, te beginnen bij Ons’ Lieve Heer op Solder, dat gesloten was tijdens de Amsterdam Church Route wandeling die ik eind december 2017 volgde, en de Classic Beauties tentoonstelling in De Hermitage. Ik ben alleen avndaag en kan gaan en staan waar ik wil. Er zijn in de grachtengordel nog genoeg onontdekte straten en stegen, bruggen, gevels, ornamenten en uitzichten voor (opnieuw) een stevige stadswandeling.

Ons’ Lieve Heer op Solder

Deze huiskerk werd in 1663 gebouwd, toen Rooms-Katholieke diensten officieel verboden waren in ons nog jonge land, maar wel werden gedoogd. Huiskerken, zoals je die tegenwoordig in bijvoorbeeld Aziatische landen tegenkomt, waar christenen wel in het verborgene moeten samenkomen om onder verboden om godshuizen te bouwen uit te komen. Drie bestaande huizen van een rijke katholieke handelaar aan de Oudezijds Voorburgwal werden binnen verbouwd. Een kerkzaal met twee balkons, een altaar, Mariakapel, een woonvertrek voor de priester, een biechtvertrek, omkleedruimte als een verborgen schat op zolder, boven pronk- en woonkamers, een winkel, en helemaal boven een opslagruimte met hijsrad en een imponerend uitzicht over de binnenstad.

Alle bezoekers krijgen een gratis audiotour, zodat je in eigen tempo door het museum kunt en achtergrondinformatie bij zo ongeveer alle hoeken en gaten van de panden krijgt. De kerk is nog altijd in gebruik voor missen. Ik was er net voor tien uur en heb er ruim een uur met een tiental andere bezoekers doorgebracht.

Wandelend langs de grachten
Als je de neusprikkels (echt constante geur van gerookte drugs) negeert, is er voor je ogen genoeg te doen langs de grachten. En dan heb ik het niet alleen over de raamprostituëes op de Wallen die ook ‘s morgens klandizie verleiden binnen te komen. “Shall I guide you around for free?” Opvallende gevelornamenten als op het pand van het Leger des Heils – het bijbehorende museum gaat ‘pas’ om elf uur open en bewaar ik voor een volgend bezoek aan de hoofdstad – en bijvoorbeeld het Geurt Brinkgreve Huis en het monument ter nagedachtenis aan de Armeense genocide aan de gevel van de Armeense Kerk. De Waag op de Nieuwmarkt in de zon, de voor mij eigenlijk onbekende Recht Boomssloot en Kromme Boomssloot, de Snoekjesgracht tot in de Jodenbreestraat.

Ik steek de Amstel over bij de Blauwbrug, bekijk de hotels aan de overzijde en ga via het Rembrandtplein, Utrechtsestraat en Herengracht naar de Magere Brug. Al wandelend nuttig ik meegebrachte broodjes en drinken. Het is tijd voor een tweede museum.

Een drieluik in De Hermitage
Voor Classic Beauties expositie had ik online een ticket dat bovenop de gratis entree museumkaart nodig was geboekt, op uitdrukkelijk advies van De Hermitage. Voor een bezoek tijdens lunchtijd zijn weinig mensen te porren vandaag. En dat geeft me voor een museum van het kaliber De Hermitage verrassend veel rust en ruimte om op m’n gemak de 18e eeuwse sculpturen van de herontdekte klassieke voorbeelden te bekijken. Naaktmodellen schilderen was not done, naschilderen of herinterpreteren van klassieke naakten, zoals Venus, de Drie Gratiën of Amor en de Psyche was wel toegestaan. De expositie zet 18e eeuwse kunstenaars, het Italië dat ze bezochten of in opdracht schilderden centraal. Twee perspectieven zijn erbij gebruikt, dat van de ambitieuze, naar perfectie strevende kunstenaar, en dat van de welgestelde reiziger op diens Grand Tour door Europa.

Ook hier loop ik met een gratis audiotour weinig details mis. Desgewenst achtergrondinformatie, bijpassende muziek of juist een mythologie uitgelegd. Op de eerste etage is een atelier ingericht met wat instructies, flip-over borden en tafels om (latent) tekentalent los te laten met een blik op de daar opgestelde twee sculpturen. Ik waag me daar niet aan.

Direct na de opening van de Hermitage ben ik een keer met Klazien op bezoek geweest. Tegenwoordig hangen grote schuttersstukken in de portrettengalerij. De audiotour biedt in deze vleugel de mogelijkheid nader kennis te maken met de afgebeelde personen.

Ik vermaak me opperbest met de uitleg van fotograaf, schrijver en columnist Hans Aarsman bij de schilderijen van de Dam en de schutterij. Hollanders in de Gouden Eeuw laat niet alleen de zelfverzekerde landgenoten met zijn clubgenoten, bestuur of kring zien, maar belicht ook de handel, inclusief die in Afrikaanse slaven (“De slavernij is in eigen land verboden, maar ver van huis gelden deze normen niet.”) en de armenzorg (compleet met doorzichtige collectebus voor de Amsterdamsde voedselbanken). Je bent in de Hermitage immers in een voormalig ‘oudebessenhuis’, maar dan wel met het mooiste uitzicht op de Amstel uit bijvoorbeeld de Regentessekamer.

Een fotogalerij met onder meer Koning Willem-Alexander met zijn kamerheren in een pose die de ondertitel Koning van de Republiek kreeg, eigentijdse besturen die laten zien dat het Nederlandse polder- en bestuursmodel met een ‘kijk ons nou’ de Gouden Eeuw moeiteloos doortrekt naar de 21e.

Het derde deel in het museum is het door Koningin Máxima geopende Outsider Art Museum met ITE Art van Finse kunstenaars die buiten de gebaande paden opereren, verstoken van invloeden van de buitenwereld. Menig artiest had nog niet eerder een museum of kunstverzamelaar ontmoet toen Max Amman langskwam. ITE staat voor Itse Tehthy Elämä, zelfgemaakt leven. Dieren, vrouwen en vogels, tekeningen en schilderijen. Een nagebouwd atelier lijkt op een Finse sauna. Veel hout en aparte vormen. Mij trekt deze kunst minder. Al met al stap ik na ruim anderhalf uur weer de binnentuin in richting Amstel.

Museum Het Grachtenhuis
Als derde museum had ik de expositie Rebekka, dat ben ik in het Bijbels Museum als reserve staan. Eerder vanochtend heb ik op OSMAnd ook aan de Herengracht het Museum Het Grachtenhuis zien staan, de website bekeken en de keuze omgegoodi. Hoe vaak ben ik al niet over de grachten gewandeld? Hoe graag, zeker als je er ‘s winters bij het Amsterdam Light Festival loopt, wil je eens naar binnen?

Dit museum geeft die kans. Amsterdam, there’s more than meets the eye laat je – opnieuw met een audiotour – kennismaken met de geschiedenis van de uitbreidingsplannen van de grachtengordel en de bouw op houten palen van panden als dit ontwerp van Philips. Met twee studentes ben ik de enige bezoekers in de groep in die van kamer naar kamer trekt.

Uitzicht over de binnentuin en gracht, persoonlijke uitleg bij het heien van houten palen in de stevige kleilaag onder het water en zand en – heel leuk – een poppenhuis versie van het grachtenhuis, waar personages in geprojecteerd zijn en je met je audiotour in de verschillende kamers een zingende hulp achter de strijkplank, dansles, een schilder, een moeder die haar kind in bad stopt en dergelijke kunt bekijken. Zelfs een inpandige huiskerk ontbreekt niet. 400 jaar geschiedenis van het leven aan de Amsterdamse grachten, van schutters tot provo’s en de pest tot de canal parade komen voorbij. Enkele pronkkamers met grote wandpanelen maken het plaatje compleet.

Het is heerlijk weer vandaag. Er zijn veel toeristen op de been, opvallend veel Duits hoor ik op mijn gang langs de Singel, de UvA, Bushuissluis, de Zuiderkerk, Bethaniënstraat en de Oudezijds Voorburgwal. Elk bezoek aan Amsterdam probeer ik de propvolle Kalverstraat of toeristenroutes op het Damrak, Zeedijk en dergelijke te mijden. Dat lukt nu ook aardig. En waar we bij de al genoemde Church Route voor een dichte Oude Kerk stonden, is deze nu geopend.

Oude Kerk

Vandaag wordt nog de laatste hand gelegd zeven historische zijruimtes, waaronder enkele ruimtes die eerder niet voor publiek toegankelijk waren. De zijruimtes worden ingericht met eigen collectiestukken en topbruiklenen en vormen een samenspel tussen erfgoed en hedendaagse kunst en zijn vanaf morgen, 6 oktober opengesteld.  Met de museumkaart is de entree gratis. Weinig ornamenten hier. Ja, een imposant orgel, wat houtsnijwerk, beschilderde pilaren en glas-in-loodramen. Vooral omhoog kijken dus in deze verder zo goed als onversierde kerk, als je nog in je hoofd een willekeurige kathedraal of basiliek als ijkpunt neemt. Een woord dat vandaag al een aantal malen is gebruikt: de Alteratie van Amsterdam in 1576 heeft ermee te maken. De ommezwaai van Rooms-Katholicisme naar Protestantisme, preciezer Calvinisme, nauw verbonden aan het verzet tegen de Spaanse Koning en het erkennen van de macht van Willem van Oranje staat ook centraal in de zevendelige serie 80 Jaar Oorlog met presentator Hans Goedkoop (bekend van Andere Tijden).

Tippelen naar CS, rechtopstaand naar Zwolle

Buiten de Oude Kerk doen nog wat dames een poging me hun voorgevel en kamertje te laten zien. Lachen moet ik om een groep vrouwen met voor zich hun naar rechts kijkende partners. Ze vragen zich hardop af “…wie toch van hun diensten gebruik maakt.” Het zal vast iets zijn in de trant van “We won’t tell your mommy what you did in Amsterdam” dat op de glazen pui van één van de vele coffee shops rond de Zeedijk staat geschreven. Al tippelend naar het Centraal Station heb ik Klazien aan de telefoon – nee, geen sociale controle, wel persoonlijk van aard – en word voor m’n neus een taxi van achteren aangereden op de Prins Hendrikkade. De looproute is elke keer anders en blijf opletten. Een paar minuten na ik de trap naar spoor 13 heb genomen, vertrekt de intercity. Tot Almere kan ik zitten. Het ongeplande ene treinstel moet in Almere Centrum zoveel reizigers meenemen naar Zwolle, dat ik met veel anderen op het balkon mag staan tot de Overijsselse hoofdstad. In de provincie, op het laatste stuk met Arriva naar Ommen kan ik weer even zitten 🙂 There’s more than meets the eye, maar de ogen is veel moois voorbij getrokken!