Kunst en historie in musea Eindhoven

Was het gisteren het winterweer dat me richting musea in Rotterdam dreef, is het vandaag conform planning. Met een seizoensretour Ommen – Eindhoven op zak rijd ik na 7u voorzichtig naar het station. Er liggen nog sneeuwresten op de wegen in het buitengebied. In de trein lees ik op de heenweg een compleet Psychologie Magazine uit. Ik heb nog een maand of vijf aan niet (helemaal) gelezen edities liggen em ga verder in de thriller Need to Know van Karen Cleveland. Vanwege een vertraagde eerdere intercity uit Utrecht ben ik een kwartier ‘te vroeg’ in Eindhoven. Ik wandel langs poppodium De Effenaar en de Nachtegaallaan die met de Dommel meeslingert het in 1907 in opdracht van Anthon Philips gebouwde landhuis De Laak voorbij, passeer de voormalige gasfabriek en houdt de linkeroever van het kanaal naar Helmond aan om even voor tienen bij de Tongelresestraat te zijn.

DAF Museum

Terwijl vrijwilligers wagens poetsen en een cateraar het terras op het inpandige dorpslein vult, heb ik als eerste bezoeker vandaag het DAF Museum even voor me alleen. Of de muzak bewust is samengesteld, is de vraag als ik Janis Joplin “Oh Lord, won’t you buy me a Mercedes Benz? My friends all drive Porsches, I must make amends. Worked hard all my lifetime, no help from my friends” hoor zingen. Op mijn gemak kan ik fotograferen, de kleuren, informatiepanelen en uitvoeringen van DAF modellen door de jaren heen op me laten inwerken.

Van de blauwe “Koninginnedagbus” AA-81 (in 2007 aan het museum geschonken) tot de Parijs-Dakar trucks van Jan de Rooy, de viertonners van Defensie tot en met uitvoeringen voor PTT, Politie, vuilnisophaaldienst en brandweer. De geschiedenis van Van Doorne’s Automobiel Fabriek, kortweg DAF, begonnen in de smidse beneden aan de Tongelresestraat, de hoogtijdagen van DAF 44 en 50 en de trucks tot en met de overnames, ontslagen, inkrimping en toch het blijven bestaan en nog altijd actief zijn komt in diverse tentoonstellingen voorbij. Van de achterliggende motortechniek heb ik geen verstand, een auto ‘moet het gewoon doen’.
Ik ben in een uur helemaal rond. De verzameling is veelzijdig, maar niet overdadig, een trek die andere verzamelaars met hun tot musea uitgegroeide collecties, zoals het Louwman museum in Den Haag, wel hebben.

Van Abbe Museum

Ik wandel langs het kanaal en volg de Dommel verder langs de Stadsbrouwerij tot de entree van het Van Abbe Museum dat vanaf deze kant via het museumcafé is. Via een aan De Stijl gewijde glazen passage kom ik in de oudbouw bij de kassa uit. Jas en tas gaan weer de locker in, een oranje sticker voor op m’n kleding in ruil voor het tonen van een Museumkaart. De verzameling kunstwerken die Henri van Abbe bij leven kocht uit de opbrengsten van zijn tabaksfabriek Karel I bestrijkt de periode vanaf 1900 en is één van de toonaangevende musea voor ‘hedendaagse’ kunst in Europa. Per zaal of vleugel is het omschakelen, van de Pakistaans-Britse protest tegen racisme van Rasheed Araeen die in andere perioden juist symmetrie en asymmetrie verkent in zijn werken, schrijft en graag bezoekers aan een leestafel ziet aanschuiven.

De tentoonstelling The Making of Modern Art beneden integreert moderne meesterwerken uit de Van Abbe-collectie, zoals Piet Mondriaan, Pablo Picasso, en Wassily Kandinsky. In The Way Beyond Art is de wisselwerking tussen maatschappij en kunst het vertrekpunt, Who Owns the Street laat de dichtbebouwde The Strip in Las Vegas zien plus initiatieven om met een eerste park het gebied leefbaarder te maken. Stedebouwkundige inzichten op straten en wijken in binnen- en buitenland zijn er ook. Wat is publieke ruimte en wat is van jou? Ook hier de wisselwerking. Kunstenaars willen de dialoog met het publiek om maatschappelijk relevant te zijn, zoveel wordt me duidelijk. Over vorm en smaak mag je twisten, het initiatief waardeer ik.

Sint-Catharinakerk

Op mijn wandeling door het stadscentrum – het Stratumseind staat er echt hélemaal vol met cafés – kom ik uit op het Catharinaplein met uitzicht op de Sint-Catharinakerk uit 1867. Het voordeel van een Rooms-Katholieke kerk is dat je tussen de vieringen door gewoon naar binnen kunt.

Het jubileum (1867-2017) wordt gevierd met een fototentoonstelling en vitrines met archeologische vondsten. Ik bewonder de glas-in-loodramen en het middenschip.

Philips Museum

Aan de Emmasingel fotografeer ik de hoogbouw. Om de hoek is het Philips Museum te vinden op de plek waar Gerard Philips in 1891 in een fabriekje zijn eerste gloeilampen maakte. Het museum geeft de chronologie van de kleinschalige gloeilampenfabrikant, de stichting van het Philipsdorp en PSV de groei naar wereldconcern weer.

Van buizen tot CD speler en van röntgenapparaat naar big data. Bij het zien van de P2000T computer of cassettemolen (mijn vensterbanken stonden vol met bruine exemplaren) en maquettes van het Evoluon (favoriete Tienertoer bestemming) waan ik me terug in m’n tienerjaren. Zo zal menig oud-werknemer, familielid of bezoeker die de 20e eeuw bewust heeft meegemaakt, de rondgang ook ervaren. Ingerichte keukens, huis- en slaapkamers, de radio- en televisietoestellen en reclameposters.

Net voor 14u ben ik weer bij het station. Een paar minuten later vertrekt er een intercity naar Utrecht. Prima, want ik heb weer veel indrukken opgedaan. Tijd om relaxed Need to Know uit te lezen. Een volgende keer zijn één of meer wandelingen buiten de binnenstad van Eindhoven interessant om op te pakken. Eindhoven is de vijfde stad van Nederland en het is een moderne stad: brainport, airport, een stad die zich steeds nadrukkelijker profileert als centrum voor kunst en design. Natuurlijk is Eindhoven ook nog een beetje de stad van Philips, dat overigens vrijwel geheel uit Eindhoven is verdwenen, maar nog overal aanwezig is.

De stad is echter ook rijk aan historische structuren, zoals oude uitvalswegen en dorpskernen, en beken die vanuit de Kempen de stad binnenstromen. Op het gebied van stedenbouw en architectuur heeft Eindhoven veel te bieden: schitterende parken, zes beschermde stadsgezichten en een schat aan waardevol (industrieel) erfgoed. En dichtbij de stad loopt altijd de Dommel, door verrassende stukjes natuurgebied. In acht stevige wandelingen laat omgevingshistoricus Kees Volkers u kennismaken met de Lichtstad. Alle wandelingen beginnen bij het station.