Op het spoor van Geldersch-Overijsselsche Stoomtram Maatschappij van Deventer naar Borculo

Vandaag ga ik weer eens geoorloofd spoorlopen. Een tijd geleden trof ik zoekend naar ideeën voor wandelroutes op Wikiloc de verzameling wandelingen van Dick van Eck langs opgeheven trein- en stoomtramlijnen in Nederland. Hij heeft het parcours van de tramlijn van de Geldersch-Overijsselsche Stoomtram Maatschappij (GOSM) van Deventer naar Borculo in twee tracks, Deventer – Laren en Laren – Borculo verdeeld. Ik knoop ze vandaag aan elkaar.

Ik parkeer de auto’s morgens om 8.15u naast Nieuw Larenstein op de hoek van Ceintuurbaan en Brinkgreverweg. Dat parkeerterrein valt net buiten de vergunningshoudersregeling voor de Deventer Schilwijken en is dus gratis. Het stationsplein ligt een kleine kilometer verderop, maar een kilometer meer of minder maakt niet uit, toch?

Trip down memory lane

Nieuw Larenstein zit in de voormalige Middelbare Koloniale Landbouwschool. In mijn jeugd kwamen buitenlandse studenten hier studeren en zochten een gastgezin in Deventer om wat aanspraak en een home away from home te hebben. Zo hebben we een Ghanese student van deze school een tijd aan huis gehad, een leuke tijd in de 70’er jaren die me bijvoorbeeld een hele lading postzegels uit Ghana en andere Afrikaanse landen voor m’n verzameling heeft opgeleverd.

In het pand van De Barbier aan het begin van de Schoutenweg wordt niet meer geknipt. Vroeger gingen we hier als drie broers samen met m’n vader naar de kapper. Sommige winkels, zoals juwelier Elbo en autorijschool Joop Hagen, zijn er nog altijd, in veel andere panden zit echt wat anders. Ik wijk bij De Leeuwenbrug aangekomen – broer Jaap heeft er boven in de toren zijn werkplek met uitzicht over de Koekstad – meteen af van de voorgestelde route. Ik steek over, neem de Gedempte Gracht en de Pikeursbaan en dan rechtstreeks door een voormalige gracht de trap op naar de Walstraat. De Walstraat is het perfecte voorbeeld van revitaliseren van een oud stuk Deventer. Daar is in mijn jeugd flink werk van gemaakt, de straten met pakhuizen en fabrieken was een vervallen bende. Nu bruist de straat in elk seizoen dankzij de vele verschillende winkels en actieve bewoners. Half december is dit het toneel van het jaarlijkse Dickens Festijn, dat 100.000+ bezoekers trekt.`

In de 12e eeuwse Sint-Nicolaas of Bergkerk heb ik vanaf mijn twaalfde vier jaar lang kerkorgelles gehad. Imposant hoor om er ‘alle registers los te mogen trekken’ en ‘vol op het pedaal te gaan’! Via de Sassensteeg naar beneden de berg af, het Emmaplein over naar de Emmastraat. Op #17 heb ik tot m’n 19e gewoond. Het geel dat m’n vader er in de jaren ’80 heeft aangebracht, is er in 2017 nog steeds de in het oog springende kleur van het huis midden in de straat met in 1935 gebouwde woningen pal naast de Wilhelminabrug over de IJssel. De tijdens de Tweede Wereldoorlog weggebombardeerde eerste rij met huisnummers 1-13 is van latere datum. Hé, #13, waar opa en oma Van der Klis vele jaren hebben gewoond, vóór ze naar het bejaardentehuis De Bloemendal in de wijk Borgele trokken, staat te koop. Ik app Klazien, jongste broer zus en moeder of we het pand niet voor de familie moeten behouden. Tja, de jonge garde kijkt dan direct naar de vraagprijs en foto’s op Funda, terwijl Klazien het in Balkbrug helemaal prima vindt. Kortom: wordt ‘m waarschijnlijk niet. De hoek om, Sluisstraat in. De machinefabriek op de hoek is tegenwoordig Stadsbrouwerij en proeflokaal Davo. Er staat al een afspraak met zoon Johan om er een keer te gaan eten en drinken. De woonboten zijn weg uit de gracht, geen ‘kampers’ meer aan de overkant van het water. Gelukkig is de Senzora er nog steeds aan de Raamstraat. Deze fabriek produceert wasmiddelen en tot dit jaar na een eeuw (!) suikerhartjes. Je begrijpt voor welk van de twee we als jongens vroeger bij het magazijn verderop in de straat kwamen bedelen. Het ‘bruggetje’ (dit nieuwe stalen model voelt steviger dan het staal en houten geval dat er in m’n jeugd lag) over, het verkeer op het Pothoofd kruisend de dijk langs de IJssel op. In 1885 was de tramlijn van de Geldersch-Overijsselsche Stoomtram Maatschappij er al, met een station aan het Pothoofd.

Nachtvissers zijn aan beide oevers nog actief. Via de sluizen en het Ankersmit gemaal ga ik bij de Zutphenseweg meteen achterlangs over de Gashavenstraat naar de Deventer Kanovereniging. De IJsseldijk hier is nieuw terrein voor me. We fietsen altijd over de parallelweg langs de Zutphenseweg, waar de indringende geur van Golden Wonder chips van ver te ruiken was. De diverse fabrieksterreinen zijn gesaneerd. Aan de achterzijde is het op de grasdijk superrustig. Bij de Schipbeek voel ik m’n rechterschoen opeens los zitten. De veter is geknapt. Ik knoop de eindjes aan elkaar en stap weer vrolijk verder. Jammer genoeg ligt hier over de beek geen voetgangsersbrug. Nu is het terugbuigen naar de Zutphenseweg, de beek over en meteen weer rechtsaf langs de andere oever om verderop de A1 onderdoor te kunnen, letterlijk een kilometer om. De Kletterstraat, nog een klein stuk Overijssel ten zuiden van de snelweg, heb ik op een Hof van Colmschate wandeltocht ook gelopen. Landelijk gebied in een heel drukke omgeving. De Zutphenseweg steek ik over bij bushalte De Pessink. Aan de overzijde zit nu een Chinees, maar dat was destijds restaurant De Pessink. In de weilanden erachter was het jaarlijkse eierzoeken van de personeelsvereniging van de Nederlandse Diepdrukindustrie, nu Roto Smets.

Het tracé van de GOSM lijn loopt voornamelijk langs de provinciale weg tussen Epse naar Lochem via Laren, de N339. De route gaat er wat speels omheen. De Dortherweg gaat met de Waterdijk links langs nieuwbouw van Epse. Daarna wordt de weg over de provinciegrens onverhard en overheersen de herfstkleuren en stilte. Ik pauzeer na ruim 11km wandelen aan de kruising van de Oude Larenseweg en Oxerweg.

Het tempo ligt hoog en dat kan ook prima op de alsmaar doorgaande Oude Larenseweg, soms verhard, veel onverhard. Het dorp Harfsen stelt nog steeds niet veel voor en na een klein stuk langs de N339 volgt een stuk aan de andere kant over de Broekstraat. De Molenbeek over en dan een lus ten zuiden van het dorp Laren om uiteindelijk klokslag 12 uur bij de protestantse kerk, een Waterstaatkerk, aan te komen. Ik mis daar prompt de wandelbankjes. Het eerstvolgende exemplaar staat aan de Lenderinkstege.

Rust na 23.5 km #wandelen op #wandelbankje dat wenst dat de hemel als de Achterhoek is. pic.twitter.com/n1InNBOIAx

— Henk-Jan van der Klis (@hjvanderklis) October 28, 2017

Langs beken, molens en Barchemse Vierdaagse parcours

Als ik weer in de benen wil, passeert een groep wandelaars. Ze lopen het Pieterpad en verwachten dat ik dat ook doe. Nee dus. Mijn tempo ligt behoorlijk hoger dan de vijf mannen al kletsend hebben. Aan het aantal B&B’s en wandelbankjes is het Pieterpad parcours inderdaad wel herkenbaar. Bij de Dochterenseweg ga ik van de rood-witte markering af, passeer op de Molendijk een voormalige molen. De onverharde Knibbeldijk brengt me bij de N332, waar we op de Barchemse Vierdaagse ook liepen.

Tot en met de oversteek van het Twentekanaal is het dezelfde route. Daarna door de net geopende vernieuwde fietstunnel naar de Berkel over het talud van de voormalige tramlijn naar het centrum van Lochem. Hier herinnert de Tramstraat aan de tijd tot 1944, het einde van de tramlijn toen deze boogbrug over het splinternieuwe kanaal was vernield. Ik mis eigenlijk wel een informatiepaneel of foto’s van vroeger langs het tracé. Er is marketingtechnisch meer mee te doen.

In een rechte lijn door het gezellige stadscentrum, ik ben er al vaak geweest, ook tijdens de Vierdaagse, gaat het over de Stiggoor naar het jaagpad langs de Berkel. In het zicht van het Kasteelpark De Cloese rust ik. Het onderkomen van de Politieacademie naast het kasteel wordt (terecht) gesloopt. Je kunt in het landgoed komen wonen, als je wilt.

Pauzeren als een vorst in kasteelpark De Cloese #lochem aan de oever van de Berkel. #achterhoek #gelderland #walking #walking #wandelen

A post shared by Henk-Jan van der Klis (@hjvanderklis) on Oct 28, 2017 at 4:33am PDT

Ik beklim de Lochemse Berg (49m!). Op de flanken wordt nog maïs geoogst. Verder zijn er nog veel paddenstoelen te zien. Bij het gesloten Belvedère uit 1893 ga ik rechtsaf en hobbel weer naar beneden. Via de Looweg loop ik naar Barchem. De Barchkerk (1861) zat in geen enkele Vierdaagse route. Wel apart, want hier staat nog steeds een schitterend stationsgebouw. Ik wil de bus halen die om 15.14u uit Borculo vertrekt en check wat ik met de rest van de route ga doen. Ik neem zo recht mogelijke streep, maar niet langs de provinciale weg, naar Borculo en zal dus wat snoepen van Van Ecks routeontwerp.

De Soerinkweg gaat het bos in, Witzand ken ik van ‘Barchem’ deze zomer, het verlengde, de beukenlaan Enteldijk en het natuurgebied Beekvliet nog niet. Ook hier is geen ander verkeer en kan ik stevig doorstappen. Ik passeer de Slinge, een zijrivier van de Berkel en ben nu formeel in Borculo. Het is 15u geweest en bij bushalte De Prikke vind ik het mooi. Met nog 2,3km te gaan tot in centrum Borculo ga ik anders de bus missen. Er is zaterdagmiddag wel een halfuursdienst, maar toch.

Na 41km #wandelen wachten op de bus vanaf De Prikke bij Borculo naar Deventer terug. pic.twitter.com/1vrkY0QpZi

— Henk-Jan van der Klis (@hjvanderklis) October 28, 2017

Al met al bijna 42km afwisseling, verrassend veel zandwegen en helemaal droog. Op de terugweg in de bus begint het buiten te miezeren. Ook in Deventer lopend over de Brinkgreverweg heb ik met miezerregen te maken. Niet iets om over in te zitten.