Burchttocht tussen De Lutte en Bad Bentheim

Voor de zomervakantie tipte Marjolein Wouters me op het initiatief van wandeltukker Jack Verschuren een rondwandeling tussen het Overijsselse grensplaatsje De Lutte net buiten Oldenzaal en het Duitse Bad Bentheim te maken. De Burchttocht start en eindigt zaterdag 19 augustus bij Pannenkoekenhuis De Stroper aan de provinciale weg bij De Lutte, waar de Kennedymars Hengelo jaarlijks passeert, maar ook diverse andere wandelingen me al gebracht hebben. En Klazien wandelt weer eens mee. De 8,5 die Jack voor de 40km heeft uitgetrokken lijkt ook voor haar zo prima te doen. Thuis regent het fors. De weersverwachting is wisselend bewolkt met regen. Dat weerhoudt ons niet lekker op weg te gaan. We rijden ontspannen over de N377 en de nagenoeg verlaten N343 / Twenteweg naar Oldenzaal en dan het laatste stukje naar De Stroper.

De Lutte – Achterberg (12km)

Met negen andere wandelaars verzamelen we ons ‘s ochtends voor 9u op de parkeerplaats van het pannenkoekenrestaurant. Natuurgids Gerrie van den Brink en haar dochter verzorgen de koffie en ontbijtkoek, waarna we op stap gaan. Afgelopen jaren was de groep groter. De oostelijke landsgrens blijft toch een uithoek voor veel mensen. De in Oldenzaal geboren wandeltukker wil ons wat van zijn jeugdherinneringen en juist tot z’n 60e nooit bezochte plekken – zo dichtbij, en toch zover weg – laten zien. Jack heeft de route voorgelopen, maar ten opzichte van een paar weken geleden staat het maïs en gras hoog. We gaan aan de voet van de Paasberg al linksaf, maar worden door de bewoonster van de naastgelegen boerderij verderop aan het weggetje teruggestuurd. Ze vermoedt dat we de Kruisseltlaan moeten hebben. Inderdaad, dat is bij de zwerfsteen pas linksaf, zoals ook trajecten van het wandelnetwerk, Twentse wandeldriedaagse en Kennedymars Hengelo eerder liepen. Bij de preekstoel (bij goed weer heb je hier uitzicht tot aan Bad Bentheim, nu is het er nog te grijs voor) gaan we tussen de maïsvelden door. Aan de Elfterheurneweg slaan we weer te vroeg af. Een aan Picardische landbouwweggetjes langs akkerranden doet het grasspoor dat we wel moeten hebben denken.

Wie denkt dat we vandaag keurig de aanwijsborden of grote wegen volgen, heeft het mis. We trekken om De Lutte heen, steken ter hoogte van het Arboretum Poort Bulten de snelweg A1 over naar het oosten langs het spoor. Het opdissen van wandelverhalen is in volle gang. Het tiental is stuk voor stuk ervaren wandelaar die (on)gevraagd een rijke verzameling avonturen deelt of ernaar luistert. Hoewel de Dinkel doorgaat als grensrivier tussen Nederland en Duitsland ligt de echte landsgrens hier nog enkele meters verder oostwaarts. Het zien van een foto van grenspaal 16 maakte Jack bij de voorbereiding nieuwsgierig. Er moet toch een weg of paadje door het bos zijn om a) bij die Bentheimer zandstenen grenspaal 16 te komen om te fotograferen en b) zo door te kunnen steken Duitsland in. Het kostte wat uitproberen en toestemming vragen om over particulier terrein te mogen (de reden waarom de GPS track van vandaag niet openbaar op Wikiloc of Endomondo gezet wordt. De bewoners willen niet op een willekeurige dag ongenode gasten in hun ‘achtertuin’ zien opduiken), maar dan heb je ook wat om te laten zien. De charme van een particulier wandelinitiatief en noaberschap, want met een grote groep of als wandelsportvereniging krijg je dit niet voor elkaar. Asfaltwegen met zicht op gasverdeelstations, bovengrondse electriciteitsleidingen en windmolens gecombineerd met geluid van SMS berichten dat we welkom zijn in Duitsland en miezerregen vullen het traject tot aan het rustpunt op ruim 12km bij de voetbalvelden aan de Achterbergstrasse / Brookdiek. Onderweg wordt hardop getwijfeld over het al dan niet in gebruik zijn van de spoorlijn die we passeren. Juist het stuk Achterberg – Coevorden van de voorheen tot Gronau doorgaande lijn wordt sinds 1986 weer gebruikt voor goederenvervoer. Vanaf 2018 is er weer personenvervoer tot aan Neuenhaus mogelijk. En in 2022 kun je van Coevorden in Rheine komen om er bijvoorbeeld over te stappen op de intercity naar Hannover en Berlijn. Op de parkeerplaats staan de stoelen weer klaar en is er koffie, thee, belegde broodjes en twee soorten soep van Gerrie. Lekker, hoor! Het begint ook weer te regenen.

Achterberg – Gildehaus – Bad Bentheim (11 km)

We stijgen van 23m naar 67m NAP om over de heuvelrug door het zuidelijk deel van Gildehaus te lopen. Er draaiden vroeger drie molens. Eerst komen we de aan het eind van de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigde stenen Lukasmolen (Westmolen) voorbij, waarin het Friedrich-Hartmann museum gevestigd is. De gerestaureerde Oostmolen uit 1750 is nog steeds in bedrijf en heel wat fotogenieker. Uniek voor Gildehaus is de Annenkerk, waarvan de toren 40m van de kerk is verwijderd. Het verhaal gaat, dat de duivel de kerktoren een eindje opzij geschoven heeft, bedoeld om deze in Ochtrup neer te planten. Het kruis van de torenspits versperde hem de weg.

We trekken door nieuwbouwwijken met opvallend Nederlands ogende huizen. Dat er ook daadwerkelijk (voormalige) landgenoten wonen, verraden de kentekenplaten en bestickering van bestelbussen. Verder gaat het zoveel mogelijk buitenom naar Bad Bentheim. De Bentheimer burcht staat op een 91m hoge rotspartij, dat een schitterend uitzicht over de omgeving biedt. Vanuit het zuiden is het een niet te missen doel. Zo recht mogelijk klimmen we door het stadscentrum omhoog, toeristen en woorden als Biergarten en IJskaffee negerend. We passeren niet alleen Mariabeelden in nissen, maar ook het gedenkteken voor de in 1938 verwoeste Joodse synagoge.

Dat de Bentheimer burcht geen ruïne is, is toeval. In 19795 wilde de Franse generaal Vandamme de middeleeuwse toren opblazen. De wind sloeg echter onverwacht een ijzeren deur dicht, de al aangestoken lont werd afgeknepen en doofde. Het kasteel was gered. Al in 1116 had Lothar von Saksen, de latere keizer, de burcht die in 1020 al genoemd werd in geschriften belegerd en in brand gestoken. De vierhoekige kruittoren is van 1443-1500 gebouwd, het herenhuis stamt uit de 19e eeuw in neogotische stijl. De burcht is sinds de 19e eeuw eigendom van het geslacht van de graven Von Bentheim. Van 1848-1914 is gewerkt aan de restauratie van de middeleeuwse Kronenburg tot de residentie van vorst Alexis (1945-1919). De Eerste Wereldoorlog kwam er tussendoor. Het noordelijke deel van de burcht is nooit afgebouwd.

Als we door de poort het binnenterrein opkomen zijn er twee jonge bruidsparen met hun fotograaf midden in de photo shoot. We blijven vóór de kassa en het hek en maken enkele foto’s. We zijn nog maar halverwege de wandeltocht en geen zondagswandelaars 😉 We trekken om de rots, bekijken de omgeving door de schietgaten in de vestingmuur, en dalen af naar het rustpunt, het terras van café restaurant Fürstenhof met uitzicht op de uit zandsteen opgetrokken 17e eeuwse rooms-katholieke St. Johannes Baptist-kirche, tegenover het Sandsteinmuseum. De stukken appel- en vruchtentaart zijn Duits, fors 😉 We laten ons ook de thee en koffie goed smaken, bezoeken het toilet en bezorgen de bediening lichte stress door going Dutch voor te stellen.

Bad Bentheim – steengroeve – Lutterzand (13 km)

Bad Bentheim heeft ook een goede reputatie als kuuroord. Met het zwavelhoudende water uit de lokale bron worden sinds lange tijd reumapatiënten behandeld. Sinds 1975 exploiteert Bad Bentheim ook een zoute warmwaterbron. Het water wordt van 1200m diep opgepompt. De samenstellinmg is hetzelfde als het water uit de Dode Zee. Vooral psoriasis patiënten hebben er baat bij. Tijd om te kuren zit er vanmiddag niet in. Zolang het mooi weer is, genieten we ervan op de weg naar het westen. We kruisen de Rheinerstrasse, in mijn eigen jeugd net als de Wilhelminabrug en het Emmaplein in Deventer voor mijn ouderlijk huis onderdeel van de E8 tussen Amsterdam en Berlijn. Met de aanleg van de snelweg A1 in Nederland in de jaren ’60 tot ’80 in de 20e eeuw en daarna de aansluiting op de Duitse A30 tussen Hengelo via De Lutte hebben deze nu provinciale wegen een secundaire functie gekregen. Het fietspad langs de Gildehauser Strasse gaat langs het Ferienresort Bad Bentheim. Dat we tegenover het zwembad prompt een Nederlands gezin horen praten, is niet verrassend. Roompot vakanties exploiteert dit bungalowpark.

Op de Romberg in Gildehaus wordt nog steeds Bentheimer zandsteen gewonnen. Van dergelijk zandsteen is onder meer het Paleis op de Dam opgetrokken. Sinds de 12e eeuw zijn veel raadhuizen, kerken en voorname landhuizen ermee gebouwd. We trekken het Natursteinwerk van Monser in om een goed gevoel te krijgen hoe het zandsteen gewonnen wordt, hoe diep men in de loop van de eeuwen gekomen is, wat voor enorme blokken er klaar liggen en hoe het vervoer plaatsvindt. Omhoog, de steengroeve uit, lopen we langs enkele monumenten en uitstallingen van treinen en karren met zandsteenblokken en het Geologischer Freilichtmuseum. Buiten de bebouwde kom van Gildehaus om gaan we verder naar het westen. Op Duits grondgebied ligt hier tussen de beken en de snelweg een bedrijventerrein. Die moeten we passeren, boeiender is het stuk even niet. Bij de oversteek van de snelweg hebben we wel uitzicht op een grote hagenkwekerij. Op het viaduct over de A1 komt een Gouden Ambacht bestelbus met de lekkerste gehaktballen oet Twente voorbij. Zo jammer, dat de plaatselijke gastvrijheid niet omgezet wordt in een geopende achterdeur en uitgifte van een broodje bal 😉

Aan Zur Grenze zijn zandafgravingen. In het Duits wordt ons verstaan gegeven de terreinen niet op te gaan of er te gaan zwemmen. De zwemkleding is thuisgebleven, dat scheelt een verleiding. We komen op een bijzondere wijze de grens over. Jack had ons smokkelpaden beloofd en die hebben we gekregen. Paadjes in de categorie Don’t try this at home. Aan de rand van recreatiegebied Lutterzand wacht Gerrie met stoelen en proviand. Het is een beste etappe geweest met afwisselend zon en regen. Ook als we net zitten, begint het weer te regenen. Gelukkig zijn de buien kortstondig.

Gildehaus – De Lutte (7,5km)

We volgen de loop van de Dinkel. Jack wil ons het strand laten zien waar hij als kind vanuit Oldenzaal naartoe ging. De steile oevers langs de meanderende rivier zijn inderdaad een eldorado voor kinderen. Door het zand zo het water in, heerlijk! Bij het paviljoen Lutterzand doen wat dames een toiletbezoek. Wat verderop, zo tegen de 40km staat Gerrie nog eenmaal voor ons klaar met proviand. We bedanken haar hartelijk voor de goede verzorging. Ze gaat niet mee naar De Stroper en zwaait ons hier uit.

Enkele asfaltwegen verder en we staan aan de voet van de Loabult. Boven is reconstructie van een galg opgesteld. Met een vrömdenkerkhof doet dit een deel van de overleveringen uit de middeleeuwen herleven. We dalen langzaam af langs camping Sproakstee om op de Bentheimerstraat uit te komen. Jack versnelt met twee dames om ze toch nog om 18u bij het station Oldenzaal af te kunnen leveren. Met zijn bestelling voor een pannenkoek loopt de rest door naar de finish bij De Stroper. Een deel drinkt er alleen koffie, met de vijf overgebleven deelnemers eten we een aangeklede pannenkoek met prikkelende namen als Boswandeling, Hazepad en Reeënspoor. Aan al het goede komt een eind. We hebben genoten!
Voor de achtergrondinformatie heb ik naast internet dankbaar gebruik gemaakt van de wandelgids Een dagje wandelen in Duitsland van Elio Pelzers & Henk Filippo en de informatiebrochure / fietstroutekaart Graafschap Bentheim.