Best wel provocerende titel, niet? Neurowetenschapper Victor Lamme neemt je in De vrije wil bestaat niet mee langs slaapwandelende moordenaars, dansende tafels, ouija borden, out-of-body ervaringen, locked-in syndroom en alien hand, om er maar een paar te noemen. Wie (in ons hoofd) neemt nu beslissingen? Wie zijn we eigenlijk? Wat is ‘ik’? Bestaat ‘met voorbedachte rade’ eigenlijk wel? Volgt de daad op een beslissing, of – zoals Lamme in het voetspoor van onder meer Dan Ariely – betoogt de beslissing als ‘rechtvaardiging’ op een daad? Zo probeert de auteur en wetenschapper je mee te nemen in vraagstukken als de reden waarom Churchill ervoor koos de Franse marineschepen in 1940 in Algerije te vernietigen en wat er zo bijzonder is aan de Boléro van Maurice Ravel. Anders dan de thematisch gekozen casusbeschrijvingen van Oliver Sacks mengt Lamme de inzichten van Dick Swaab, allerhande medisch en neurologisch onderzoek en experimenten met biologie, humor en een ontnuchterend beeld op ons ‘zelf’.
Als epiloog staat de auteur uitgebreid stil bij de implicaties van de neurologische inzichten bij de rechtspraak en TBS als in Nederland bekende behandelmethode. Ons beeld over de geest is aan het schuiven. En dus kijken we nu anders naar patiënten in een vegetatieve toestand, criminelen, politici en machthebbers, maar ook kunstenaars en onszelf als ogenschijnlijk ‘normale’ mensen. Dat je de vrije wil als zodanig in een groot aantal gevallen kunt wegredeneren doet niets af aan de (voorlopige) onmogelijkheid de totstandkoming van ingesleten patronen, gedragingen en reacties terug te lezen. En daarin past het boek in het genre: van buiten kunnen we veel aflezen over het functioneren van onze hersenen, maar blijft er genoeg over om je te verwonderen.
Over de auteur
Victor Lamme (1959) is hoogleraar cognitieve neurowetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij publiceerde circa 90 internationale artikelen en hoofdstukken over de werking van het brein, visuele waarneming en vooral het bewustzijn, onder meer in gezaghebbende tijdschriften als Nature en Science. Zijn ideeën over bewustzijn worden als baanbrekend gezien en hij ontving voor zijn werk de meest prestigieuze subsidie van de Europese Unie.
